Boekentips Familieopstellingen

Met Vliegen met sterke vleugels heeft Bertold Ulsamer een praktische inleiding op Hellingers werk geschreven, die zeer boeiend is door de vele voorbeelden. Hoe beter we onze familie kennen, des te duidelijker worden de posities en rollen die wij en onze familieleden ten opzichte van elkaar innemen.

Sommigen voelen zich prima in hun rol, maar anderen voelen zich in een positie gedrukt waar zij zich liever niet bevinden. Wie zijn eigen rol in het gezin kent, kan er bewust voor kiezen deze uit te spelen dan wel af te leggen.
Dr. Bertold Ulsamer is jurist en psycholoog. Hij vestigde zich in 1978 als psychotherapeut, specialiseerde zich in NLP en richtte zich vervolgens op het geven van managementtrainingen. Woonachtig in Freiburg, richtte hij in oktober 2000 – samen met zijn vrouw Gabriele – het Bert Hellinger Institut Freiburg op. Sinds 1995 is Ulsamer leider van opstellingen en opleidingen overal ter wereld; hij is onder meer als gastdocent verbonden aan het Duits-Hollands Instituut voor Systemische Constellaties (DHISC).

De therapeutische methode van Bert Hellinger maakt verstoorde verhoudingen binnen familieverbanden zichtbaar door de verborgen dynamiek van familiebanden in kaart te brengen. Door een fysieke opstelling in de ruimte van familieleden ontstaat er een zichtbaar psychologisch patroon, waarin de emotionele spanningsvelden binnen deze familierelaties zich aftekenen.

Zo kan een kind – vaak onbewust – verstrikt raken met een ander lid uit de familie en diens emoties overnemen. Als er bijvoorbeeld in het verleden binnen een familie ooit sprake was van zelfdoding, kan zich dat openbaren doordat een familielid zich met het lot van die bewuste persoon verbindt en verstrikt raakt in de emotionele complicaties daarvan. Via de therapeutische familieopstellingen van Hellinger kunnen deze spanningsvelden zichtbaar worden gemaakt en de start betekenen van een proces van integratie en heling.

De verborgen dynamiek van familiebanden introduceert het werk van Bert Hellinger voor de eerste maal in Nederland, nadat zijn werkwijze in Duitsland en Engeland voor zeer positieve reacties had gezorgd. De co-auteurs Weber en Beaumont geven gedetailleerd aan hoe deze methode toegepast en verfijnd kan worden, met als doel het individu los te maken uit zijn emotionele verstrikkingen.

De introductie van dit werkboek van de pionier Hellinger, die door sommigen al de nieuwe Erickson wordt genoemd, zal gepaard gaan met workshops van de auteur en co-auteurs. Bert Hellinger werkte als priester o.a. in Afrika, leidde interraciale, oecumenische trainingen en studeerde daarna psychoanalyse, Gestalttherapie, TA en familietherapie. In zijn werk als familietherapeut ontwikkelde hij zijn eigen therapeutische benadering is hij momenteel de bekendste initiator in het ontwikkelen van een vernieuwende familietherapie.

In dit boek worden ze voor het eerst verzameld gepresenteerd. Ze staan aan het eind van een lange ontwikkeling en geven een helder beeld van het wezenlijke van zijn denken en van zijn psychotherapeutische handelswijze. Ze nemen ons mee op een weg van kennis die voorbij de grenzen van het geweten en van de onschuld gaat. Een boek dat uitnodigt om op een willekeurige plek open te slaan en te beginnen met lezen. Een filosofisch werk.

In zijn boek put de auteur uit drie bronnen: sjamanisme, opstellingen en Jodendom. Van Kampenhout (1963) is al vijfentwintig jaar intensief bezig met sjamanisme en geeft al meer twintig jaar sjamanistische trainingen in binnen- en buitenland.

Het door Bert Hellinger ontwikkelde concept van (familie)opstellingen verbond hij in zijn boek ‘Beelden van de ziel’ op verrassende wijze met sjamanisme. Opstellingen, sjamanisme en Jodendom hebben ogenschijnlijk weinig raakvlakken, maar alle drie gaan ze ervan uit dat de voorouders een belangrijke en nabije bron van kracht zijn; dat er verschillende zielen of zielenlagen zijn; dat niets en niemand in een vacuüm kan bestaan; en dat genezing van het individu de betrokkenheid vraagt van de gemeenschap.

Uit een combinatie van deze drie disciplines ontstaan krachtige en helende groepsrituelen. Slachtoffers en daders blijven altijd deel uitmaken van de geschiedenis van een collectief, hun stemmen blijven fluisteren, net buiten het bereik van ons gewone gehoor. Daan van Kampenhout laat zien hoe opstellingen en rituelen de deur openen naar het gebied van de collectieve ziel en helend werken op collectieve trauma’s.

In dit boek worden ze voor het eerst verzameld gepresenteerd. Ze staan aan het eind van een lange ontwikkeling en geven een helder beeld van het wezenlijke van zijn denken en van zijn psychotherapeutische handelswijze.
Ze nemen ons mee op een weg van kennis die voorbij de grenzen van het geweten en van de onschuld gaat. Een boek dat uitnodigt om op een willekeurige plek open te slaan en te beginnen met lezen. Een filosofisch werk.

Zowel de praktische uitvoering van constellaties als achtergrondthema’s zoals ouders en kinderen, identificatie en trance, schuld en onschuld en de weg van het verlangen worden belicht. De essentie komt naar voren in de vele voorbeelden, gedichten en verhalen. Het boek is bedoeld voor mensen met een therapeutische achtergrond, die zich willen scholen in systemisch werk. Het is ook toegankelijk voor mensen met belangstelling op dit gebied

Door een fysiek-ruimtelijke opstelling van familieleden ontstaat er een zichtbaar psychologisch patroon, waarin de emotionele spanningsvelden binnen deze familierelaties zich aftekenen. Inmiddels is gebleken dat deze methode ook zeer bruikbaar is voor het doorgronden en harmoniseren van processen binnen bedrijven en op scholen, en bijvoorbeeld eveneens werkzaam is in de dynamiek tussen verschillende etnische groeperingen. De praktijk van familieopstellingen is een verdere uitwerking van de methode zelf en een aanzet tot brede toepasbaarheid op andere gebieden.

Dit boek is een weerslag van de eerste conferentie systemisch werk in Nederland, waar Bert Hellinger en vier andere Duitse therapeuten die aan de bron staan van het systemisch werk, de lezer meenemen in hun werkwijze, hun uitgangspunten, hun liefde en humor.
Een selectie uit het werk van Bert Hellinger, die met paren werkt; Marianne Franke-Gricksch, over systemisch werk op scholen en met kinderen; Gunthard Weber,over systeem dynamiek in organisaties; Albrecht Mahr werkt met ziekten en patiënten en Jakob Schneider, over consultatieopstellingen; vertaald in het Nederlands.

Veel van zijn gedachten kwamen me eerst zo ontzettend bekend voor: ‘Het moederschap is iets groots’ – o God! ‘Je vader en moeder eren’ – wat katholiek! ‘De ouders niet bevechten, maar ze nemen zoals ze zijn’ – maar ze hebben me toch behoorlijk wat aangedaan! ‘De vrouw moet de man volgen!’ En zo iemand bewonder jij?’ Met deze woorden begint Gabriele ten Hövel dit boek.

Daarbij neemt Hellinger de lezer mee op een weg naar inzicht, die begint met erkennen van de werkelijkheid zoals ze is. Hij spreekt over verstrikking en vrijheid, binding en liefde, het verblindende geweten, hoe het grote verborgen is in het gewone, over vooruitgang door schuld en over de illusie van macht. Hellinger gaat in op kritische vragen over wanhoop en moraal, orde en geweld, adoptie en incest. En hij trekt een heldere grens tussen dat wat wel en dat wat niet binnen de psychotherapie thuishoort. Een boek voor een ieder die wil weten wie Bert Hellinger is, wat hij doet en hoe hij denkt.

Helder, invoelend en liefdevol maakt Ingrid Dykstra duidelijk, hoe deze kinderen vaak gebonden zijn aan een hier werkzaam familielot. Aan de hand van vele praktijkvoorbeelden laat ze zien, hoe zulke dynamieken aan het licht gebracht kunnen worden. Met behulp van psychomotorischeoefeningen, familieopstellingen en een opvoeding waarin steun en grenzen gegeven worden, kunnen kinderen geholpen worden om hun verloren evenwicht weer te vinden.

Familieopstellingen kunnen tevens de hele familie bevrijden uit generatie overschrijdende verstrikkingen. Een rijk boek voor ouders, opvoeders en allen die met kinderen werken. ‘Met liefde voor alle betrokkenen, zowel voor het kind als voor de ouders, en met een diepgaande kennis en een schat aan rijke ervaring, lukt het Ingrid Dykstra om het kind en zijn ouders op een weg te voeren, die hen bevrijdt uit de ketenen van een vroeger familielot.’

Ingrid Dykstra laat aan de hand van vele voorbeelden uit haar praktijk zien dat het werken met familieopstellingen een uitstekende methode is om kinderen en jongeren op dat niveau te benaderen.

Sterk invoelend beschrijft zij hoe je met de verschillende leeftijdsgroepen te werk gaat en wanneer je beter in groepen of individueel kunt werken. Psychologen, kinder- en gezinstherapeuten krijgen waardevolle suggesties voor het werken met de systemische gezinstherapie. Ouders wordt in dit boek een heel andere kijk geboden op de problemen van hun kinderen.

Ursula Franke, een doorkneed therapeute die als één van de eersten met opstellingen in haar therapiepraktijk werkt en daarop ook promoveerde, heeft haar jarenlange ervaring en ontdekkingen in de individuele opstellingen te boek gesteld. Opstellingen in de verbeelding.

Een bijzondere en effectieve vorm van opstellingen die Ursula ontwikkeld heeft zijn de opstellingen in de verbeelding. De cliënt stelt zich,begeleid door de therapeut, innerlijk een opstelling voor. Ursula beschrijft daarbij haar eigen houding en werkwijze, een bijzondere combinatie van denken en invoelen, waarbij ze ook haar eigen lichaam als resonerend orgaan voor de dynamiek bij de cliënt gebruikt.
Zo bouwt de cliënt, onder begeleiding van de therapeut, stap voor stap een opstelling en interventies op. Een boek dat nieuwe ideeën en wegen opent en daarmee een verrijking is voor ieder die opstellingen al kent of toepast.

De 63 opstellingen en interventies bij mensen die kampen met grootse thema’s als ziekte, ongelukken, het naderend einde of hun relatie met dierbaren laten zich als indrukwekkende, soms ontroerende verhalen lezen.

Het is gebaseerd op zijn eigen ervaring en de essentie van een tiental -nog niet vertaalde- boeken van Bert Hellinger. Het geeft je de nodige info ter voorbereiding van je eigen opstelling en is van onschatbare waarde voor mensen die reeds werken met familieopstellingen.

Het is ook duidelijk dat wij in Nederland nog lang niet klaar zijn met dit onderwerp. Tweede- en derde generatieproblematiek rond de Tweede Wereldoorlog speelt nog volop bij velen, in veel families en in onze samenleving. Nog steeds komt nieuwe, verdiepende informatie los: hoeveel Nederlanders, werkend in bedrijven, hebben geproduceerd voor de bezetter? Wat was ‘goed’ en wat was ‘fout’?

Onlangs zei een man, die zich had voorgesteld met de woorden: ‘Ik ben een crimineel,’ even later zachtjes: ‘Elke dader is begonnen als slachtoffer.’ Dader-slachtoffer dynamiek maakt nog steeds heftige emoties los. Dit boek laat zien hoe Bert Hellinger in een periode van vijftien jaar zijn denken over daders en slachtoffers heeft ontwikkeld. En meer nog: wat de mogelijkheden en beperkingen zijn voor verzoening tussen mensen en volken. Hij overstijgt daarbij het gevangen blijven in de dynamiek.